domingo, 19 de febreiro de 2017



     "Morgana fíxose realidade. Durante moito tempo andaba voando na rexión inasible do pensamento, das ideas, querendo atopar un burato para manifestarse e saír. Por fin está aquí".

     Con estas palabras presentaba Xosé Lois Miguéns o nacemento da revista Morgana en setembro de 1990. O de Vilar de Cordeiro (Valga) creara un medio colaborativo para a expresión e transmisión da cultura da contorna, 'do noso' e contado por nós, na nosa lingua galega.

O 24 de febreiro, venres, Día de Rosalía, xuntarémonos para festexar o regreso de Morgana á casa, ás terras do baixo Ulla, e (re)atoparnos nos logros e nas arelas.

Non faltedes!

luns, 6 de febreiro de 2017

Marisa está calada


Era o tempo dos primeiros bicos
que soñaban co espacio onde arrolan
abriles de auga cristalina
e días na súa intimidade;
era a mirada ousada da auga
tan alegre
que nos cubría de olladas cómplices
e de silencio
como a necesidade
que sinte a luz do sol
entre as pedras,
entre as árbores,
entre as mans abertas e as nosas pupilas
amándose sin descanso.
Todo quedou gardado en ti,
Marisa,
no teu secreto cofre irisado,
detrás dese silencio de vida
que, forzosamente,
padeces nunha cama de hospital.
Pero eu sei que todo sigue aí:
aquelas palabras
que case sabían a mel,
aquelas caricias por todo o meu corpo
que se sentía rescatado
da infinitude da desesperanza.
Todo está dentro de ti,
querida compañeira,
teimudamente presente nas agras
desa retina que fita, sin pestanexar,
a ventana da leitosa habitación.
Cantas horas pasamos xuntos
vólvense, agora, sombras moi pesadas
que castigan a miña soedade
e queiman o meu sorriso.
De calquer xeito,
Esta luz nunca se apagará.


Poema de Xosé Lois Miguéns, recitado no 1º Serán Literario organizado pola Asociación Cultural Maside (Pontecesures, 1998) e coincidindo co 62 aniversario da morte do poeta represaliado Federico García Lorca.

Carta a Xesús Ferro Couselo. Morgana nº0


            Estimado Sr. Ferro:

            Diríxome respectuosamente a vostede coa intención de facerlle chegar algunhas reflexións e pensamentos persoais. Agradézolle de antemán a súa atención e que me adique unha parte do seu tempo, porque sei que alí onde estea o seu espírito, seguirá traballando arreo.
            Vostede non me coñece, pero para presentarme, só dicirlle que son un mozo da súa parroquia de Cordeiro; e que tamén me interesei pola historia. Para min, unha paixón que puiden facer realidade estudando en Compostela. Alí aprendín moito e realmente sentinme verdadeiramente realizado persoalmente investigando e afondando nos tempos pasados do noso pobo.
            Que sorpresa cando descubrín que un dos investigadores, arquiveiros e mentes máis privilexiadas do noso país, era un veciño de Cordeiro. Coñecín a súa inmensa laboura, e grazas a ela puiden levar a cabo algún dos meus modestos traballos. Alí descubrín que sen o seu traballo a historia en Galicia non sería para nada a mesma. A historiografía da nosa terra debe parte do seu traballo ó seu inmenso labor. Por todo iso, permítome darlle as grazas no nome de tantas investigadoras e investigadores.
            Pero non só me decatei deste particular. Alí descubrín tamén unha persoa, que loitou pola nosa fala, polo noso pobo, pola súa xente, iso si, sempre dunha maneira discreta, sen facer ruído; sen que ninguén lle pasase a man polo lombo. E menos no seu propio lugar de nacemento. É ben certo que ninguén é profeta na súa terra, pero iso moléstame e enfádame. Pero sei que a vostede non lle importaría, que seguiría facendo o mesmo. E iso fai que sexa todo un modelo de persoa a seguir. Que pouca xente coñece que vostede arriscando a súa propia vida salvou a vida de moitas persoas durante a cruenta guerra civil; coa procura de alimentos ou medicamentos para quen os precisaban, ou ocultando perseguidas e perseguidos por motivos políticos. E non só loitou por salvar vidas, senón que coa súa entrega salvou da destrución moitas obras artísticas. Se alguén fixese iso hoxe en día, daríanlle un montón de recoñecementos e aplausos..., aínda que sei seguro que vostede o faría sen querer ningún deses recoñecementos, sen que se falase de vostede. Pero permítame que me cabree. E que me moleste que no pequeno museo histórico que agora din que hai no noso concello, o recoñecemento para con vostede estea arrecantado nun pequeno curruncho. Paréceme inxusto.
            E se me permite o atrevemento, non me gustaría deixar pasar a oportunidade de agradecerlle, non soamente o seu labor pola nosa historia; senón tamén pola nosa lingua. Vostede e outros prenderon en moita xente o lume por loitar pola nosa fala, pola nosa cultura..., por nós como pobo. Hoxe o galego está deostado, a pesar do que digan eses, eses..., xa sabe vostede..., eses que nos dirixen. Quen me dera que pensasen coma vostede e que lesen as verbas que con sapiencia vostede escribiu, e esa situación que vostede describe, volvese á nosa realidade: “Daquela o galego era a fala en que falaban e se entendían os señores e os fidalgos, os bispos e os cregos e, coma sempre os mareantes, os mesteiráns e os labregos, e nila exaran os seus escribáns, mesmo os nados en terras alleas”. Hoxe corremos o risco de que todo isto despareza. Sei que lle doe esta situación, e que se estivese aquí loitaría con todas as súas forzas pola concienciación do noso pobo. Dentro das miñas posibilidades intentarei seguir o seu exemplo.
            Por último, e non o molesto máis; quixera pedirlle algo máis. Hai uns anos que está por aí, por onde estea o seu maxín, outro espírito libre. Outro veciño de Cordeiro. Un loitador e soñador coma vostede. Chámase Xosé Lois. É un mozo alegre, un pouco despistado, pero un mozo que vale moito a pena. Foi tamén unha persoa que loitou polas súas ideas, polo noso país, pola nosa lingua. A el gustaríalle moito coñecelo. Cando se atopen, seguro terán moitas cousas das que falar. Proxetos que compartir e soños que cumprir. Tamén aprendín moitas cousas e moitos valores con el. Pero, bueno, seguro que dúas almas como as súas xa se terán coñecido. E seguro que xa estarán maquinando algunha revista, algunha investigación, algo para revivir Galiza, o galego, e a nosa cultura. O que daría por estar nunha desas súas reunións.
            E sen máis, agradecerlle o seu tempo e atención. Eternamente agradecido, un veciño e un galego.


Xosé Manuel Martínez

A Xosé Lois Miguéns

Eu coñecín a Miguéns. Moita xente coñecía a Miguéns. A pregunta é: realmente coñeciamos a Miguéns?
A rexouba popular coñecía moi ben a Miguéns, nunca falou con el, mais sabía dabondo como pensaba e como actuaba. Segundo contan, a Miguéns gustáballe actuar só, dirixir el, aínda que de vez en cando deixábase ver reuníndose con xente para falar, non se sabe de que, ler poesía, charlar, todo está na baralla. Din que entregaba a quen a quixese unha revista subversiva, onde incitaba á violencia e á revolución social, e como única solución posible a calquera conflito, a guerra.
Así actuaba Miguéns. Á parte disto, a Miguéns tamén lle gustaba facer outras cousas... Polas noites era o de patear todas as aldeas posibles e facer ladrar os cans a horas avanzadas para espertar a xente, en especial os nenos para que tivesen medo. Tamén gustaba de espantar os lagartos sen que ti o vises cando ías andando polas corredoiras, meténdoche algo de arrepío no corpo.
De Miguéns contáronse moitas historias, como supoño que se poderían contar de calquera de nós, cada un é libre de crer o que lle veña en gana. As persoas que nos reunimos aquí queremos contar e transmitir algo polo que loitou este home, por medio do recordo á súa memoria e ao seu traballo a prol da cultura. Falo da cultura non coma un ministerio, senón coma un sitio onde amosar sentimentos e reflexións.
O de que coñecín a Miguéns era certo, este é o meu pequeno gran de area á súa historia.
A súa figura sempre se me amosaba detrás do portal da miña casa, algúns domingos polo mediodía, cortado polos barrotes vermellos deste. Case sempre facía sol. O seu Ibiza branco sempre o acompañaba. A miña irmá colaboraba na súa revista Morgana e neses días sempre facía intercambio de artigo por un destes exemplares. Para min foi sempre motivo de ledicia e orgullo que miña irmá participase nisto. Algún día víame metido no medio da súa conversación, escoitando como bo cativo. Ese pequeno detalle sempre espertou en min os desexos de algún día poder participar en algo así. Fíxome pensar que é o que leva a alguén a emprender unha tarefa dese estilo… Ten que estar feito doutra materia.
A noticia da súa desaparición foi como apagar unha luz nunha habitación, así de rápido e así de frío. Espero que con todo isto se volva prender.


Vicente Vega

Estaría ben...

Nunca pensei que diría isto, pero de pequeno as cousas vense de maneira distinta; é certo, non todo sae á luz nin todo queda na escuridade. En particular aqueles días de maio sempre os recordo dun xeito especial, xa fose pola época do ano ou xa fose pola chegada da fin do curso. A verdade, o 17 de maio era un día bonito; os días previos eran bonitos, todo era traballar en grandes cartóns a modo de pancartas, facer debuxos e cousas desas, sempre en referencia a unhas persoas que, polo que che contaban, foran persoas moi importantes na literatura galega; aquela pola que tiñas a idea que era algo afastado no tempo; persoas que imaxinabas sempre en branco e negro, con caras serias. Chocaba o contraste da figura coas pancartas cheas de coloridos de todos os tipos, o contacto do xiz co papel era curioso, non terminaba de callar e sempre manchaba todo; a cola convertíase nun aliado único; o facer ficar as letras no seu sitio, un auténtico traballo de manualidades...
         O curioso de todo isto é que, co paso do tempo, todo seguía a mesma temática, os días festivos, a mesma sensación… coa diferenza de que pasaban os anos, un vai medrando e sen decatarse abandona un colexio público dirección a un máis grande e afastado. Chegado o ano 96 chegou a sorpresa, como un premio, unha herdanza non esperada e totalmente descoñecida. Era o ano de Xesús Ferro Couselo; “en mi vida”; quen é ese tipo? e mais, que pinta aquí? Isto das letras está ben pero, non era xente que saía nos libros vellos?: Rosalía, Pondal, Curros…; de onde saíu este?, por que llo deron?, como?...
         Como bo premio non esperado, ese foi un ano de celebracións e obras, todo tiña que estar preparado, dunha maneira sinxela pero eficaz; aquel día tiña que brillar todo, non podían faltar os colgallos coas bandeiras (basicamente, con iso si que dá sensación de festa) e unha emotiva homenaxe no adro. Todo estaba listo pero eu seguía sen saber quen era; é máis, cando escribo estas liñas non o teño moi claro aínda. Estou fallando eu seguramente, teño que ser máis perspicaz, intuitivo e fixar unha ruta de investigación. Teño que desfacer esa espesa capa de néboa que cobre a súa figura, unha néboa bastante persistente nesta zona, e que desaparece a medida que un vai sabendo cousas sobre este investigador; polo cal, Xesús Ferro Couselo continúa sendo un gran descoñecido na nosa contorna; unha figura que debería de ter máis protagonismo onde nós vivimos, como, segundo me contan as lendas, si que chegou a ter en vida no ámbito universitario .
De onde es?... Son de Valga..., un sitio entre Caldas e Padrón.
De onde es?... Son de Valga... Ah, si!!, onde naceu Ferro Couselo...
                                                                                    
...Estaría ben.


Vicente Vega

Gústache escribir?

Un recordo de Xosé Lois Miguéns

Teño un recordo moi difuso de Xosé Lois Miguéns Castaño. Recordo que era unha persoa distinta, que chegaba con ideas novas á parroquia. De aspecto desaliñado, interesado pola cultura tradicional e pola cultura do futuro. Era un estranxeiro do lugar, recén chegado da emigración, con espírito de cambio e renovación. Os veciños viámolo con escepticismo e certa desconfianza, sen saber moi ben cara a onde quería ir, que quería facer. Quizais neste caso se volvese cumprir aquel refrán de que “ninguén é profeta na súa terra”. El polo menos intentouno, e algo conseguiu. Polo menos espertar a mente e as inquedanzas dun grupo de mozos que daquela non sabiamos cara a onde tirar.
Eu non o coñecía, oíra falar del. Recordo perfectamente a primeira vez que se achegou a min para ofrecerme colaborar coa revista Morgana. Foi en Padrón, no Espolón, saíndo do instituto, achegouse a min e preguntoume: Gústache escribir? Quen me ía dicir a min que aquelas palabras e aquela invitación marcarían de certo xeito o meu futuro. Foi a miña primeira participación nunha publicación, á parte das colaboracións que facía na revista do instituto (aquela tamén mítica Leliadoura). Apenas recordo (o paso do tempo é desapiadado e cruel) as colaboracións que fixen en Morgana, nin os seus contidos, pero o que si recordo é que era para min unha oportunidade de facer algo que me gustaba e de estar dentro do mundo da cultura.
Eran outros tempos, a forma de traballar totalmente distinta á de hoxe en día. Non había ordenadores, nin internet, nin móbiles; para publicar algo había que poñer en funcionamento toda unha serie de resortes e engrenaxes. Escribíase á man e despois pasábase á máquina, e os textos entregábanse fisicamente en papel. Con medios rudimentarios el conseguiu sacar adiante un proxecto innovador e involucrar nel un grupo de colaboradores. Non foi pouca cousa.
Pasado o tempo e despois de moitas voltas da vida, chegoume a nova do seu falecemento. Sentín moito non sabelo a tempo, non poder darlle unha última homenaxe. Por iso, estas humildes palabras van dedicadas a el, que o seu paso por Cordeiro e os seus esforzos por crear e mellorar a cultura da zona non queden no esquecemento.


María J. García Márquez